با افزایش معاملات بورسی و پس از گذشت دوره‌های پر افت و خیز در بازار بورس، اختلافات بسیاری در میان کارگزاران، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار بورس ایجاد شده است. رسیدگی به این اختلافات و حل و فصل آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن مسئله مهمی بود که قانون‌گذار به آن توجه لازم را داشته است. قانون‌گذار به منظور رسیدگی به اختلافات اشخاص دخیل در بازار بورس و معاملات بورسی، هیاتی تحت عنوان هیات داوری بورس و بازار اوراق بهادار در نظر گرفته است.

چگونگی رسیدگی به اختلافات و حل و فصل آن در هیات داوری بورس تابع سازوکار و تشریفات خاص خود است که آن را با سایر نهادها و مراجع حل اختلاف حقوقی متمایز می‌سازد. در حقیقت؛ بسیاری از سازوکار‌ها و تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص اختلافات اشخاص دخیل در بازار بورس کارساز نیست و بایستی از مقررات خاص و ویژه هیات داوری بورس در حل اختلافات بهره گرفته شود.

هیات داوری بورس

یک مرجع اختصاصی و از جمله مراجع شبه قضایی غیر دادگستری محسوب می‌شود. داوری که در هیات داوری بورس مورد توجه قرار می‌گیرد با مقررات داوری در قانون آیین دادرسی مدنی متفاوت است. با توجه به تخصصی بودن این مرجع در رسیدگی به اختلافات میان کارگزاران و معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار بورس، توصیه ما این است که در هنگام مواجهه با اختلاف و لزوم طرح دعوی در هیات داوری بورس از مشورت با کارشناسان متخصص در حیطه اختلافات معاملات بورسی بهره گیرید.

در این نوشتار؛ با توجه به اهمیت آشنایی با مقررات و تشریفات رسیدگی در هیات داوری بورس قصد داریم تا شما را با صلاحیت هیات داوری بورس و چگونگی اجرای رای داوری بورس بیشتر آشنا کنیم.‌

صلاحیت هیات داوری بورس

برای آشنایی با صلاحیت هیات داوری بورس و ارکان این مرجع شبه قضایی غیردادگستری، لازم است تا در ابتدا کمی با ماهیت امر داوری آشنا شویم.هیات داوری بورس یک مرجع شبه قضایی غیر دادگستری است در خصوص معیار تمیز مراجع دادگستری با مراجع غیر دادگستری بیان می‌شود که مرجع حقوقی دادگستری مرجعی است در صلاحیت عزل و نصب قضات آن کلا و تماما با قوه قضاییه است در حالی که مرجع غیر دادگستری، مرجعی است که نصب و عزل قضات آنها کلا و تماما به عهده قوه مجریه است و از صلاحیت قوه قضاییه خارج است.مراجعی همانند مراجع پیش‌بینی شده در قانون کار، و مراجع ثبتی از نمونه‌های این مراجع هستند.

بنابراین هرگاه برخی از اعضای مرجع رسیدگی نیز توسط رییس قوه قضاییه انتخاب نشود، باز هم مرجع غیردادگستری محسوب می‌شود و چنانچه مراجعی نظیر هیأت حل اختلاف پیش بینی شده در قانون اصلاح مواد ۱ و ۲ و ۳ قانون اصلاح و حذف موادی از قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۶۵ و الحاق موادی به آن، علی رغم آن که یکی از اعضای آن قاضی دادگستری منتخب رییس قوه قضاییه است، مرجع غیردادگستری دانسته شده است بر این اساس با توجه به تعاریف ارائه شده به نظر می‌رسد هیأت داوری بورس در زمره مراجع قضایی حقوقی اختصاصی خارج از دادگستری قرار می‌گیرد.

میان هیأت داوری بورس و سایر مراجع اختصاصی خارج از دادگستری از یک جهت تفاوت در دیوان عدالت اداری وجود دارد اولا آراء مراجع غیردادگستری، عموما اداری یا دادگاه‌های عمومی قابل اعتراض یا تجدیدنظر هستند. در حالی که آرای هیأت داوری بورس، قطعی است و امکان تجدیدنظر نسبت به آن در دیوان عدالت اداری یا محاکم عمومی وجود ندارد.

هنگامی صحبت از داوری می‌شود در حقیقت ما با یک قرارداد خصوصی مواجه هستیم. در داوری حل و فصل اختلافات توسط قاضی دادگاه رسیدگی نمی‌شود بلکه توسط شخصی به نام داور یا گروه‌های داوری رسیدگی می‌شود. با این حال مفهوم داوری در هیات داوری بورس با آن چه که در مقررات دادرسی مدنی مورد بحث قرار می‌گیرد متفاوت است. این تفاوت را می‌توان در زمینه‌های مختلفی مانند مدت داوری، حق الزحمه داور، رد داور، اجرا و قطعیت آرای داوری و… ملاحظه کرد.

برای آشنایی با صلاحیت هیات داوری بورس مراجعه به قانون بازار اوراق بهادار کارساز خواهد بود. در این خصوص در ماده ۳۶ این قانون در خصوص صلاحیت هیات داوری بورس مقرر شده است که این مرجع قضایی غیر دادگستری، وظیفه و صلاحیت رسیدگی به اختلافات میان کارگزاران، بازارگردانان، معامله‌گران، ناشران، سرمایه‌گذاران و سایر اشخاص دخیل در بازار بورس را در صورت عدم سازش کانون‌ها برخوردار است.

قواعد ناظر بر چگونگی صدور رای در هیات داوری بورس و چگونگی اجرای رای داوری بورس و ارکان هیات داوری بورس تابع قواعد خاص خود است که در ادامه این مقاله مورد بررسی خواهد گرفت.‌

ارکان هیات داوری بورس

برای آشنایی با پروسه صدور رای در هیات داوری بورس و چگونگی اجرای رای داوری بورس، لازم است در قدم اول با ارکان این مرجع شبه قضایی غیر دادگستری آشنا شویم. مطابق با قانون بازار اوراق بهادار این هیات از سه عضو تشکیل شده است یک عضو هیات داوری بورس مستقیما توسط رئیس قوه قضاییه انتخاب می‌شود و دو عضو دیگر هیات داوری بورس از میان صاحب نظران در حیطه اقتصادی و مالی به پیشنهاد سازمان و تایید شورا به حل و فصل اختلافات می‌پردازند. مطابق با قانون ریاست هیات داوری با نماینده قوه قضاییه است. ماموریت این اعضا و اعضای علی البدل هیات داوری بورس دو سال می‌باشد و انتخاب مجدد آنان برای دو سال دیگر بلامانع است.

طرح شکایت در هیات داوری بورس

رسیدگی به شکایات و اختلافات در هیات داوری بورس و پس از آن اجرای رای داوری بورس در قدم اول نیازمند طرح شکایت است. در این خصوص مطابق با ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار رسیدگی به اختلافات و حل و فصل آن در هیات داوری بورس مستلزم آن است که قبلا سازش در کانون‌ها صورت نگرفته باشد.

در صورت عدم سازش در کانون گواهی عدم سازش صادر خواهد شد و به وسیله این گواهی امکان طرح دعوی در هیات داوری بورس وجود خواهد داشت. در این میان برخی از اختلافات میان اشخاص دخیل در بازار بورس نیازی به طرح اولیه اختلاف در کانون‌ها ندارند و مستقیما در هیات داوری بورس مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. آشنایی با مصادیق هر یک از این اختلافات نیازمند احاطه و اشراف کامل به مقررات بورسی و رویه هیات داوری بورس است که در این خصوص مشورت با کارشناسان حقوقی هیات داوری بورس می‌تواند نقش بسیار موثری داشته باشد. 

یکی دیگر از روش‌های طرح شکایت در هیات داوری بورس، تنظیم دادخواست الکترونیکی است. این دادخواست تابع تمامی شرایط ناظر بر دادخواست حقوقی است و لازم است تا مشخصات دقیق خواهان و خوانده و وکیل طرفین، نوع خواسته و تقویم آن و… رعایت گردد.

سایت مورد نظر برای ثبت و تنظیم دادخواست سایت seo.davari.ir می‌باشد که با گرفتن کدرهگیری می‌توانید کپی دادخواست و ضمائم دیگر را به صورت حضوری به دبیرخانه هیات داوری در بورس تحویل دهید.

مطابق با بند ۴ ماده ۲۶ اساسنامه سازمان بورس و اوراق بهادار و طبق مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در ۲۱ اسفند سال ۱۳۸۵ میزان نرخ هزینه داوری در بورس طبق مبلغ تعیین شده، باید توسط خواهان واریز شود و فیش واریزی برای ضمیمه شدن به پرونده ارسال گردد.

مبلغ هزینه و مهلت پرداخت یا نتیجه پرداخت نشدن هزینه داوری در بورس طی اخطاری از دبیرخانه هیأت داوری، به خواهان ابلاغ می‌شود و اگر هزینه داوری پرداخت نشود، مسئول دبیرخانه قرار رد دعوا را صادر می‌کند و به دادخواست خواهان رسیدگی نخواهد شد. در این حالت خواهان تا ده روز فرصت دارد که اعتراض کند. اگر قرار تایید شود، پرونده مختومه اعلام می‌شود.

پرداخت هزینه داوری جهت رسیدگی به اختلاف در هیات داوری بورس اهمیت بسیاری دارد میزان این هزینه مطابق با مصوبه شورای عالی بورس تعیین شده است.همچنین ارائه ادله و مستندات قانونی و مدارک هویتی نقش مهمی در پیروزی دعوا خواهد داشت.

صدور رای در هیات داوری بورس

هیات داوری بورس به عنوان یک مرجع قضایی غیر دادگستری تابع سازوکار و شیوه‌ی خاص خود در رسیدگی و صدور رای است که آن را با رسیدگی پرونده در محاکم و دادگاه های حقوقی متفاوت و متمایز می‌سازد. بر اساس قانون هیات داوری پس از رسیدگی به پرونده بایستی فی المجلس رای خود را اعلام نماید. در مواردی که رسیدگی و اعلام رای در مجلس امکان‌پذیر نباشد، هیات داوری موظف است تا حداکثر ظرف مدت سه روز رای خود را صادر و اعلام نماید.

هیات داوری بورس در مرحله صدور رای و پس از آن اجرای رای داوری بورس از نهادهای مقرر قانونی می‌تواند بهره گیرد. صلاحیت صدور دستور موقت و قرار تامین خواسته توسط این مرجع می‌تواند نقش مهمی در هدایت پرونده‌های مطرح در هیات داوری بورس داشته باشد.

اعتراض به رای هیات داوری

مطابق با قانون بازار اوراق بهادار آرای صادره از هیات داوری بورس قطعی و لازم الاجرا می‌باشد. بنابراین امکان تجدید نظر خواهی نسبت به آرای صادره از هیات داوری بورس وجود ندارد. اما تنها راه ممکن جهت اعتراض به رای هیات داوری بورس، اعاده دادرسی می‌باشد. تقاضای اعاده دادرسی نیازمند احراز جهات اعاده دادرسی است و اصولا پرونده‌هایی که وارد این مرحله می‌شوند با پیچیدگی‌های خاصی مواجه می‌شوند. در حقیقت اعاده دادرسی نسبت به آرای هیات داوری بورس در موارد استثنایی پذیرفته شده است.

اجرای رای داوری بورس

هنگامی که خواهان شکایت خود را جهت رسیدگی در هیات داوری بورس مطرح می‌کند طبیعتا خواستار این امر است که با صدور رای هیات داوری، این رای به مرحله اجرا گذاشته شود و طبیعتا به دنبال آن است که هر چه سریع‌تر به این مقصود خود دست پیدا کند.

مطابق با قانون اجرای رای داوری بورس بر عهده اداره‌ها و دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک می‌باشد.

درخواست صدور اجراییه جهت اجرای رای داوری بورس، به این صورت است که محکوم له تقاضانامه صدور اجراییه تکمیل و شماره دادنامه هیات داوری بورس و مشخصات محکوم له، محکوم علیه و محکوم به را قید می‌کند. علاوه بر درخواست صدور اجراییه و پیگیری اجرای رای داوری از طریق اجرای ثبت، مطابق با قانون امکان اجرای آن از طریق اجرای احکام دادگاه‌ها و محاکم نیز وجود دارد.

مدارک لازم اجرای رای هیات داوری بورس

جهت طرح درخواست اجرای رای هیات داوری بورس و صدور اجراییه ارائه مدارک و مستندات خاصی لازم است. از جمله مدارک لازم در این خصوص می‌توان به مدارک احراز هویت و سمت متقاضی، اصل و کپی مصدق رای هیات داوری بورس و تقاضانامه تکمیل شده هیات داوری بورس اشاره کرد. تکمیل این تقاضانامه در دفاتر اسناد رسمی به عمل می‌آید و در این تقاضانامه نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، محل صدور شناسنامه، تاریخ تولد و سایر اطلاعات هویتی شخص درج می‌شود.

به طور کلی صدور اجراییه رای هیات داوری بورس و اوراق بهادار توسط اداره اول اجرای اسناد رسمی صورت می‌گیرد پذیرش درخواست صدور اجرائیه توسط دفاتر اسناد رسمی صورت می‌پذیرد.

مدارک مورد نیاز جهت پذیرش اصل رای هیات داوری بورس و اوراق بهادار که ممهور به مهر برجسته سازمان باشد به انضمام گواهی ابلاغ رای به خوانده در صورت اصیل نبودن متقاضی و مدارک مثبت سمت متقاضی و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪه اﺟﺮاﺋﯿﻪ مورد نیاز است.

نتیجه‌گیری

هیات داوری بورس مرجع اختصاصی رسیدگی به اختلافات میان کارگزاران، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران و سایر اشخاص ذی ربط در بازار اوراق بهادار می‌باشد. طرح دعوا در این هیات در غالب موارد مستلزم طرح مقدماتی دعوا در کانون‌ها و عدم سازش در کانون است. داوری حاکم بر هیات داوری بورس از تشریفات داوری آیین دادرسی مدنی متفاوت و متمایز است.‌تنظیم فرم رسیدگی در هیات داوری بورس توسط خواهان همانند شرایط و تشریفات ناظر بر تنظیم دادخواست حقوقی است و عدم رعایت مفاد آن می‌تواند دعوا را با قرارهایی مانند قرار رد دعوا مواجه سازد.

رای هیات داوری بورس بر اساس قانون قطعی است و امکان تجدید نظر خواهی نسبت به آن وجود ندارد. تک مرحله‌ای بودن رسیدگی در هیات داوری بورس حساسیت رسیدگی به چنین پرونده‌هایی را مشخص می‌کند.آرای صادره از هیات داوری بورس از طریق اجرای ثبت و اجرای محاکم دادگستری به اجرا گذاشته خواهد شد.

اجرای رای هیات داوری بورس از طریق دفاتر اسناد رسمی پذیرش و توسط اداره اول اجرای اسناد رسمی صورت می‌گیرد.