در این مقاله درصدد رفع ابهام از شروط ضمن عقد نکاح و لزوم تنظیم اسناد رسمی در این خصوص برآمدیم ، باشد که مطالعه این مطلب برای زوجین راهگشا گردد و از بروز معضلات خانوادگی جلوگیری نماید.
نهاد خانواده
خانواده به‌عنوان نخستین نهاد اجتماعی و هسته اصلی تمدن بشری شناخته میشود. تصور اینکه نقش این نهاد تنها به تکثیر نسل محدود باشد، دیدگاهی بس ساده‌انگارانه است. خانواده نقشی فراتر از تولید مثل دارد و زیربنای روابط عاطفی، اخلاقی، و فرهنگی جوامع است. با این حال، خانواده نیز مانند سایر نهادهای اجتماعی به قوانین و مقررات نیاز دارد تا حقوق و تعهدات اعضای خود را تنظیم کند.در این میان، ازدواج به‌عنوان قراردادی قانونی و اخلاقی، بیش از هر چیز نیازمند شفافیت، آگاهی و مدیریت حقوقی است. این مقاله به بررسی اهمیت مشاوره حقوقی پیش از ازدواج، شروط ضمن عقد نکاح و توضیح برخی شروط کلیدی مانند تنصیف اموال و وکالت بلاعزل طلاق (حق طلاق) می‌پردازد.
پیوند عاطفه و قانون
نهاد خانواده، برخلاف بسیاری از نهادهای اجتماعی، بر پایه عواطف و احساسات بنا شده است. اما این بدان معنا نیست که قوانین و مقررات در آن نقشی ندارند. انسان بدون چارچوب‌های حقوقی نمی‌تواند در اجتماع زندگی کند و خانواده به‌عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نیست.در نظام حقوقی ایران، خانواده و ازدواج از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. قوانین ازدواج در ایران، با تأثیرپذیری از مذهب، اخلاق و عرف، حقوق و تکالیف خاصی را برای طرفین در نظر گرفته است. با این حال، برای جلوگیری از تضییع حقوق، قوانین به زوجین اجازه داده‌اند که با توافق، شروطی را به عقد نکاح اضافه کنند و برخی از حقوق و تکالیف خود را مشخص نمایند
اهمیت مشاوره حقوقی پیش از ازدواج
ازدواج نه‌تنها یک تصمیم عاطفی، بلکه یک قرارداد حقوقی است. بسیاری از اختلافات زناشویی ناشی از ناآگاهی زوجین نسبت به حقوق و تکالیف خود است. مشاوره حقوقی پیش از ازدواج میتواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند. در ادامه به دلایل اهمیت این مشاوره می‌پردازیم:
۱. شناخت حقوق و تکالیف قانونی:
ازدواج یک قرارداد قانونی است که حقوق و تعهدات مختلفی را برای هر دو طرف ایجاد می‌کند. اما بسیاری از افراد از این حقوق و تعهدات آگاهی کافی ندارند. مشاور حقوقی میتواند به زوجین کمک کند تا از جنبه‌های قانونی این قرارداد آگاه شوند.
۲. تنظیم شروط ضمن عقد:
یکی از مهم‌ترین وظایف مشاور حقوقی، راهنمایی زوجین در تنظیم شروط ضمن عقد است. این شروط میتوانند شامل حقوقی مانند حق طلاق، حق اشتغال، حق تحصیل، و تنصیف اموال باشند. مشاور حقوقی میتواند اطمینان حاصل کند که این شروط به درستی تنظیم شده‌اند و در آینده قابل اجرا هستند.
۳. پیشگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی:
با آگاهی از حقوق، طرفین میتوانند از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کنند. مثلاً شرط وکالت بلاعزل طلاق میتواند از انحصار حق طلاق جلوگیری کند.
۴. حفظ تعادل حقوقی
نظام حقوقی ایران، به‌طور پیش‌فرض برخی حقوق مانند طلاق و تعیین محل سکونت را به مرد واگذار کرده است.
۵. پیشگیری از اختلافات حقوقی
بسیاری از اختلافات زناشویی ناشی از سوءتفاهم‌ها یا ناآگاهی از حقوق و تعهدات قانونی است. مشاوره حقوقی میتواند این سوءتفاهم ها و نا آگاهی ها را از بین ببرد.
شروط ضمن عقد ازدواج :
عدم آگاهی بانوان به حقوق قانونی خود و مسئولیت ها و محدودیت های ناشی از ازدواج و همچنین نسبت به حقوقی که میتوانند به‌صورت قانونی بموجب شروط ضمن عقد ازدواج از آن‌ها برخوردار شوند باعث شده است در بسیاری از موارد با بدترین شرایط در زندگی زناشویی مواجه شوند، بدون آنکه بتوانند از حقوق اولیه و انسانی خود دفاع کنند. همین عدم آگاهی باعث شده است بسیاری از بانوان تنها راز موفقیت خود را در تعیین مهریه‌های سنگین بدانند؛ این درحالی است که مهریه، تضمینی برای خوشبختی نیست و در بسیاری از موارد بانوان نمی‌توانند از آن به عنوان دستاویزی برای دستیابی به حقوق خود استفاده کنند. بانوان می توانند با تعیین برخی از شروط اضافی ازدواج یا شروط ضمن عقد ازدواج از حقوق انسانی برابر برخوردار شوند که با برخی از آن‌ها آشنا می‌شویم. و قطعا“ این امر میتواند مورد توافق زوجین قرار گیرد چراکه تعداد بالای سکه بعنوان مهریه موجب تکدر خاطر و نگرانی زوج است و تمایلی به گرو گرفتن حقوق انسانی زوجه و ایجاد دینی سنگین برای خود ندارد.
حق طلاق
در قانون ایران حق طلاق مختص زوج است و این مساله میتواند مشکلات زیادی در پی داشته باشد .
و انچه که تحت عنوان حق طلاق در شروط دوازده گانه قید گردیده دارای ضمانت اجرای مستحکمی نیست و نیاز به بررسی و احراز شرایط از طرف دادگاه می باشد که اصولا“ مستلزم صرف زمان و اثبات دلایل مثبت حق دارد و این مقوله گاها“ موجب نابرابری حقوق زن و مرد می گردد به همین دلیل یکی از موارد بسیار مهم ضمن عقد نکاح اعطای وکالت بلاعزل طلاق از طرف مرد به زن می باشد.
در نظام حقوقی ایران، حق طلاق به‌طور پیش‌فرض در اختیار مرد (زوج) است؛ با این حال، مرد میتواند با اعطای وکالت در طلاق به زن (زوجه)، این اختیار را به او واگذار کند. این وکالت میتواند در ضمن عقد نکاح یا به‌صورت سندی جداگانه در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود.
مزایای تنظیم سند وکالت بلاعزل طلاق :
۱- رفع معضل نابرابری در خصوص حق طلاق: در حقوق ایران حق طلاق مختص زوج است و این مساله مصداق کامل نابرابری حقوق زن و مرد می باشد از طریق تنظیم این وکالت نامه زن نیز همانند مرد می تواند از این حق انسانی استفاده نماید.
۲- صرف حداقل زمان: برای اثبات شرایط دوازده گانه ضمن عقد ازدواج زمان و انرژی زیادی صرف می شود اگر وکالت در طلاق از طرف مرد به زن داده شود دیگر نیازی به اثبات عسر و حرج نیست و طی کردن مراحل قانونی طلاق به حداقل زمان ممکن خواهد رسید.
۳- ایجاد توازن در حقوق زوجین: این شرط به زن حق تصمیم‌گیری می‌دهد و تعادل بیشتری در حقوق زوجین برقرار می‌کند.
مشکلات وکالت در طلاق مندرج در عقدنامه:
وکالت در طلاق که به‌صورت شرط ضمن عقد در عقدنامه قید میشود، ممکن است با محدودیت‌ها و نواقصی همراه باشد که در مراجع قضایی به‌راحتی پذیرفته نشود. این نواقص میتواند شامل عدم تصریح به اختیارات کامل زوجه در اجرای طلاق، نبود حق توکیل به غیر، یا عدم اشاره به اسقاط حق تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی باشد.
اهمیت تنظیم وکالت‌نامه جامع و بلاعزل در دفاتر اسناد رسمی:
برای اطمینان از اعتبار و کارآمدی وکالت در طلاق، توصیه میشود زوج پس از ازدواج به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و وکالت‌نامه‌ای جامع و بلاعزل با حق توکیل به غیر تنظیم کند. این وکالت‌نامه باید شامل موارد زیر باشد:
حق اسقاط تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی: این امر به زوجه اجازه می‌دهد بدون امکان اعتراض از سوی زوج، فرآیند طلاق را تکمیل کند.
حق تعیین وکیل دادگستری: زوجه میتواند برای پیگیری امور حقوقی خود، وکیلی را انتخاب کند.
حق اجرای صیغه طلاق: زوجه مجاز است شخصاً یا توسط وکیل منتخب، صیغه طلاق را جاری کند.
تعیین تکلیف حقوق مالی مانند مهریه: در وکالت‌نامه باید به‌صراحت مشخص شود که زوجه در خصوص مهریه و سایر حقوق مالی چه اختیاراتی دارد.
نکات مهم در تنظیم وکالت‌نامه:
بلاعزل بودن وکالت: این ویژگی مانع از آن میشود که زوج بتواند زوجه را از وکالت عزل کند.
حق توکیل به غیر: زوجه باید اختیار داشته باشد وکالت را به وکیل دادگستری یا شخص دیگری واگذار کند.
سلب حق ضم وکیل یا ناظر: این امر از افزودن وکیل یا ناظر دیگر توسط زوج جلوگیری می‌کند.
وکالت بلاعزل طلاق ، یکی از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از مشکلات و ایجاد تعادل در حقوق زوجین است. این شرط، به زنان حق می دهد در صورت عدم توانایی در ادامه زندگی مشترک و به عنوان وکیل مرد (بدون نیاز به حضور مرد) از طریق اعطای وکالت به وکیل دادگستری خود را مطلقه سازند و از بروز مشکلات حقوقی و اجتماعی جلوگیری می‌کند. به جوانان توصیه میشود این شروط را به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی ثبت کنند تا زندگی مشترک خود را بر پایه عدالت و احترام متقابل بنا کنند.
با توجه به اینکه وکالت در طلاق مندرج در عقدنامه‌ها اکثرا ناقص بوده و در مراجع قضایی پذیرفته نمی شود، اکیداً توصیه میشود زوجین به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و وکالت‌نامه‌ای جامع و بلاعزل با شرایط مذکور تنظیم کنند تا در صورت نیاز، بتواند بدون موانع قانونی از حق طلاق خود استفاده نماید.
شرط تنصیف اموال
در عقد نامه شرط تنصیف اموال به صورت مشروط می باشد و ((تعلق گرفتن نصف اموال مرد به زن پس از طلاق)) مشروط شده که طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه، تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار او نباشد، زوج در صورت امضاء این شرط ضمن عقد یا پس از عقد در دفاتر اسناد رسمی مکلف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با زوجه به دست آورده یا معادل آن را، به صورت بلاعوض به زوجه منتقل نماید.البته مشروط بر آنکه این شرط در زمان عقد در نکاحیه از سوی زوجین امضاء گردد یا پس از عقد این شرط در دفاتر اسناد رسمی بین طرفین ثبت گردد.
در نظام حقوقی ایران، شرط تنصیف اموال به این صورت است که اگر طلاق به درخواست زوجه نباشد و ناشی از سوءرفتار زوجه نیز نباشد، مرد مکلف است تا یک‌دوم از دارایی‌هایی که پس از ازدواج به دست آورده است را به زن منتقل کند. با این حال، این شرط دارای محدودیت‌ها و پیش‌شرط‌هایی است که میتواند منجر به نابرابری شود.
بررسی شرط تنصیف اموال در عقدنامه و ضرورت توافق پیش از ازدواج
شرط تنصیف اموال به این معناست که در صورت طلاق، مرد باید نیمی از اموال خود را که در دوران زندگی مشترک به‌دست آورده است، به زن منتقل کند. اما در عقدنامه‌های استاندارد، اجرای این شرط مشروط به دو عامل است:
۱. طلاق به درخواست مرد باشد: این شرط تنها زمانی قابل اجراست که درخواست طلاق از سوی مرد مطرح شود.
۲. زن مقصر نباشد: اگر طلاق ناشی از سوءرفتار یا تخلف زن از وظایف زناشویی باشد، شرط تنصیف اموال اجرا نمی‌شود.
۳. با توجه به عبارت تا مندرج در عقد نامه در عمل، ممکن است حتی کمتر از یک‌دوم اموال به زن اختصاص یابد، مثلاً یک‌پنجم.
این پیش‌شرط‌ها باعث میشود که اجرای شرط تنصیف اموال در بسیاری از موارد دشوار شود و زنان در صورت مواجهه با مشکلاتی که منجر به درخواست طلاق میشوند، از این حق محروم شوند.
مشکلات شرط استاندارد تنصیف اموال
۱. نابرابری در حقوق طرفین: این شرط به‌گونه‌ای تنظیم شده است که تنها در صورت درخواست طلاق از سوی مرد و بی‌تقصیر بودن زن قابل اجراست. این موضوع میتواند در عمل به نابرابری حقوقی منجر شود، زیرا در بسیاری از موارد، زن ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند سوءرفتار، اعتیاد یا ترک زندگی از سوی مرد، ناچار به درخواست طلاق شود و از این حق محروم بماند.
۲. عدم تضمین امنیت مالی زن: زنان به‌ویژه در مواردی که به دلیل خانه‌داری یا تربیت فرزندان از فعالیت اقتصادی محروم بوده‌اند، ممکن است در صورت طلاق با مشکلات مالی جدی مواجه شوند. شرط استاندارد تنصیف اموال نمی‌تواند این امنیت مالی را به‌طور کامل تضمین کند.
۳. تفسیرپذیری در مراجع قضایی: اثبات بی‌تقصیری زن و درخواست طلاق از سوی مرد ممکن است در مراجع قضایی به تفسیرهای مختلف منجر شود که این امر میتواند روند اجرای شرط را پیچیده کند.
پیشنهاد برای توافق پیش از ازدواج
برای رفع این مشکلات، پیشنهاد میشود که زوجین پیش از ازدواج، درباره شرط تنصیف اموال به توافق برسند و شرطی عادلانه‌تر را در عقدنامه درج کنند و یا پس از ازدواج نسبت به ثبت رسمی و محضری شرط تنطیف اموال زوجین اقدام کنند.
این شرط میتواند به‌صورت زیر تنظیم شود:
حذف پیش‌شرط‌ها: شرط تنصیف اموال به گونه‌ای تنظیم شود که به درخواست طلاق یا بی‌تقصیری زن وابسته نباشد.
تعیین سهم مشخص: زوجین میتوانند سهم مشخصی از دارایی‌های به‌دست‌آمده در طول زندگی مشترک را برای طرف مقابل تعیین کنند، بدون آنکه شرایط محدودکننده‌ای برای آن در نظر بگیرند.
شرط تنصیف اموال، یکی از ابزارهای قانونی برای حمایت از حقوق زنان در زمان طلاق است. زوجین میتوانند با آگاهی و مشاوره حقوقی پیش از ازدواج، این شرط را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که عدالت بیشتری در روابط مالی آن‌ها برقرار شود. درج شرطی برابر و بدون پیش‌شرط میتواند امنیت مالی هر دو طرف را تضمین کرده و به استحکام زندگی مشترک کمک کند، که این موضوع با عدالت و انصاف سازگار باشد . بهتر است تقسیم اموال زوجین به‌صورت برابر و بدون قید و شرط انجام شود، به‌گونه‌ای که هر دو طرف از اموال به دست‌آمده در طول زندگی مشترک به‌طور مساوی سهم ببرند. این رویکرد میتواند تعادل بیشتری را در روابط زناشویی و حقوقی ایجاد کند.
شرط تعیین محل سکونت توافقی
اساسا“ حق انتخاب محل سکونت در حقوق مدنی ایران با مرد است. ، مطابق ماده ۱۱۱۴ در قانون مدنی گفته شده ((زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد)).
این بدان معناست که اختیار تعیین محل سکونت به‌طور مطلق در اختیار مرد قرار دارد . در نتیجه، اگر مرد به هر دلیلی تصمیم به تغییر محل سکونت خود بگیرد و به شهر دیگری نقل مکان کند، زن موظف به پیروی از اوست.
این وضعیت میتواند با حقوق و شرایط زنان، به‌ویژه در زمینه تحصیل، اشتغال یا مسائل خانوادگی، در تعارض باشد. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، قانونگذار در ادامه ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی پیش‌بینی کرده است که در صورت توافق، زن حق انتخاب محل سکونت مشترک را دارد .
اگر زن بدون دلیل موجه از زندگی در محلی که مرد تعیین کرده خودداری کند، ناشزه محسوب میشود. این وضعیت پیامدهایی دارد، از جمله:
۱. سلب حق دریافت نفقه: ناشزه بودن به معنای محرومیت زن از حق نفقه است.
۲. امکان ازدواج مجدد مرد: مرد میتواند به دلیل ناشزه بودن زن، برای ازدواج مجدد اقدام کند.
این قوانین در مواردی میتوانند به نابرابری و سوءاستفاده منجر شوند و آزادی زن در تصمیم‌گیری را محدود کنند.
اهمیت شرط توافقی برای تعیین محل سکونت
برای جلوگیری از بروز مشکلات ناشی از این قوانین و ایجاد عدالت در روابط زناشویی، پیشنهاد میشود زوجین در هنگام عقد ازدواج، شرط توافقی برای تعیین محل سکونت را در عقدنامه درج کنند. این شرط به زن اجازه می‌دهد که در تصمیم‌گیری درباره محل زندگی نقش داشته باشد.
مزایای درج شرط تعیین محل سکونت به‌صورت توافقی:
۱.جلوگیری از سوءاستفاده: مرد نمی‌تواند با استفاده از حق تعیین محل سکونت، زن را مجبور به زندگی در شرایط نامطلوب یا در مکانی دور از خانواده و محل کار یا تحصیل زوجه کند.
۲. ایجاد توازن در حقوق زوجین: این شرط به زن حق تصمیم‌گیری می‌دهد و تعادل بیشتری در حقوق زوجین برقرار می‌کند.
۳. حفظ امنیت روانی و اجتماعی زن: حق مشارکت در تصمیم‌گیری درباره محل زندگی، به زن احساس امنیت و احترام بیشتری می‌دهد.
۴. کاهش احتمال اختلافات زناشویی: وقتی محل سکونت با توافق تعیین شود، زمینه برای بروز اختلاف کاهش می‌یابد.
درج شرط توافقی برای تعیین محل سکونت، یکی از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از سوءاستفاده و ایجاد تعادل در حقوق زوجین است. این شرط، به زنان حق تصمیم‌گیری در مهم‌ترین مسئله زندگی مشترک، یعنی محل زندگی، می‌دهد و از بروز مشکلات حقوقی و اجتماعی جلوگیری می‌کند.به جوانان توصیه میشود پیش از ازدواج، با مشاوره حقوقی، شروط لازم را در عقدنامه درج کنند تا زندگی مشترک خود را بر پایه عدالت و احترام متقابل بنا کنند.
درج شرط در عقدنامه: زوجین میتوانند در ضمن عقد نکاح، شرط کنند که اختیار تعیین محل سکونت با زوجه باشد یا تعیین محل سکونت به‌صورت مشترک و با توافق هر دو طرف انجام شود .
تنظیم سند رسمی پس از عقد: در صورتی که این شرط در زمان عقد ذکر نشده باشد، زوجین میتوانند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، توافق‌نامه‌ای مبنی بر تعیین محل سکونت به‌صورت مشترک تنظیم کنند .
شرط حق خروج از کشور
بسیاری از خانم‌ها برای شرکت در المپیادهای علمی یا رقابت‌های ورزشی و حتی شرکت در سمینارهای علمی یا جلسات مرتبط با کسب و کار و یا تفریح و دیدار با خانواده و بستگان، نیاز به خروج از کشور دارند؛ که متاسفانه برابر قوانین در حال حاضر بانوان عزیز جهت خروج از کشور نیاز به رضایت خروج از کشور از جانب زوج دارند و علاوه بر اینکه جهت اخذ گذرنامه نیاز به گواهی امضا رضایت همسر دارند حتی ممکن است همسران ایشان مانع از خروج شوند و یا دسترسی به ایشان جهت اخذ رضایت کتبی و محضری مقدور نباشد و از شرکت در مسابقات و دیدار بستگان خود محروم شوند که در موارد گوناگونی شاهد این شرایط بوده‌ایم.
درج شرط «حق خروج از کشور» در عقدنامه به‌تنهایی کافی نیست و ممکن است توسط اداره گذرنامه پذیرفته نشود لذا توصیه میشود این اجازه به‌صورت وکالت‌نامه‌ای بلاعزل در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود. بدین مضمون که زنان از همسر خود وکالت‌نامه‌ای بلاعزل و کامل برای اخذ گذرنامه و رضایت خروج از کشور دریافت کنند. این وکالت‌نامه باید شامل اختیاراتی مانند تقاضا، اخذ، تمدید و دریافت گذرنامه، روادید و خروج از کشور به هر دلیل و مقصدی باشد. همچنین، در صورت بروز هرگونه ممنوعیت یا محدودیت خروج از کشور، زن بتواند شخصاً به اداره گذرنامه مراجعه کرده و نسبت به رفع آن اقدام نماید.
حق انجام برخی از جراحی‌ها
در حال حاضر بانوان برای انجام عمل‌های جراحی درمانی که باروری ایشان را تحت شعاع قرار دهد نیازمند دریافت رضایت از جانب همسر هستند. که در صورت دریافت این حق در شروط ازدواج دیگر به این رضایت پیش از عمل نیازی نخواهند داشت و متاسفانه چنانچه در شرایط خاص دسترسی به همسر یا اخذ موافقت از ایشان مقدور نباشد بانوان ممکن است جهت انجام جراحی درمانی یا زیبایی که از حقوق انسانی هر فرد است محروم شوند.
لذا اخذ این رضایت ضمن عقد یا بعدها بموجب سند رسمی میتواند اطمینان خاطری باشد که در شرایط بحرانی و بیماری نباید دغدغه اخذ رضایت از همسر را داشته باشند.
شرط اشتغال به تحصیل
اگر چه حق تحصیل از حقوق اساسی هر فرد است و نمیتوان مانعی برای تحصیل افراد ایجاد نمود اما برای پرهیز از مشکلات احتمالی در این زمینه، عبارت زیر برای درج در سند ازدواج و به عنوان یکی از شرایط ضمن عقد برای زنان پیشنهاد می‌گردد:
(زوج، زوجه را در ادامه تحصیل تا هر مرحله که زوجه لازم بداند و در هر کجا که شرایط ایجاب نماید مخیر می‌سازد).
البته چنانکه پیشتر گفته شد بعد ازدواج میتوان در دفتر اسناد رسمی این اجازه را تحصیل کرد.
انتخاب شغل
مطابق قانون اگر شغل زن منافی با مصالح خانواده یا حیثیت شوهر یا زن باشد مرد میتواند همسر خود را منع نماید. با توجه تفاسیر مختلف از این قانون درج متن زیر پیشنهاد می‌گردد:
((زوج، زوجه را در اشتغال به هر شغلی که مایل باشد در هر کجا که شرایط ایجاب نماید مخیر می‌سازد))
حضانت فرزندان
حضانت فرزندان در دوران پس از طلاق تا ۷ سالگی با مادران است و بعد از آن تحت مراقبت پدر خواهند بود با عنایت به این مهم و سایر موارد ذکر شده در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، زوجین می توانند در این زمینه توافق نمایند. این توافق که یا شرط ضمن عقد یا عقد خارج لازم است می تواند به اشکال مختلفی باشد. بطور مثال میتوان عبارت ذیل را قید نمود:
(زوجین ضمن عقد خارج لازمی توافق نمودند اولویت در حضانت فرزند یا فرزندان مشترک در صورت طلاق با مادر خواهد بود)
سؤالات متداول درخصوص شروط ضمن عقد ازدواج و مشاوره حقوقی پیش از ازدواج
۱- شروط ۱۲ گانه ضمن عقد ازدواج کدامند؟
شروط ۱۲ گانه ضمن عقد ازدواج، شرایطی هستند که در سند ازدواج ذکر میشوند و در صورت تحقق هر یک، زن میتواند به‌عنوان وکیل مرد، خود را مطلقه سازد. این شروط عبارتند از:
۱. عدم پرداخت نفقه: اگر شوهر به مدت ۶ ماه نفقه زن را پرداخت نکند.
۲. سوء رفتار یا سوء معاشرت: بدرفتاری مستمر شوهر به‌گونه‌ای که ادامه زندگی را برای زن دشوار کند.
۳. ابتلا به بیماری صعب‌العلاج: در صورتی که شوهر به بیماری لاعلاجی مبتلا شود که زندگی مشترک را مختل کند.
۴. جنون مرد: در صورت دیوانگی شوهر در زمانی که امکان فسخ نکاح نباشد.
۵. عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال به کارهای خلاف شأن خانوادگی: اگر شوهر به شغلی مشغول باشد که با حیثیت خانوادگی و موقعیت زن مغایرت داشته باشد و پس از دستور دادگاه، آن را ترک نکند.
۶. محکومیت قطعی به حبس ۵ سال یا بیشتر: در صورتی که شوهر به حبس طولانی‌مدت محکوم شود.
۷. اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی: اگر اعتیاد شوهر به‌گونه‌ای باشد که به اساس زندگی خانوادگی آسیب برساند.
۸. ترک زندگی خانوادگی بدون عذر موجه: در صورتی که شوهر بدون دلیل موجه، زندگی مشترک را ترک کند یا ۶ ماه متوالی غیبت داشته باشد.
۹. محکومیت قطعی به مجازات تعزیری: در صورتی که شوهر به مجازاتی محکوم شود که مغایر با حیثیت خانوادگی باشد.
۱۰. بچه‌دار نشدن مرد پس از ۵ سال زندگی مشترک: اگر پس از گذشت ۵ سال، زوجین صاحب فرزند نشوند و مشکل از جانب مرد باشد.
۱۱. مفقودالاثر شدن شوهر: در صورتی که شوهر ۶ ماه پس از مراجعه زن به دادگاه، پیدا نشود.
۱۲. ازدواج مجدد شوهر بدون رضایت همسر اول: اگر شوهر بدون اجازه همسر اول، اقدام به ازدواج مجدد کند.
۲- آیا میتوان شروط دیگری به جز شروط ۱۲ گانه در عقدنامه ذکر کرد؟
بله، زوجین میتوانند علاوه بر شروط ۱۲ گانه، شروط دیگری را نیز با توافق یکدیگر در عقدنامه ذکر کنند، مشروط بر اینکه این شروط مخالف مقتضای ذات عقد نباشند و با قوانین و مقررات جاری کشور تعارض نداشته باشند.
۳- آیا شروط ضمن عقد پس از ازدواج قابل تغییر هستند؟
بله، زوجین میتوانند پس از ازدواج با توافق یکدیگر، شروط ضمن عقد را تغییر دهند یا شروط جدیدی اضافه کنند. این تغییرات باید به‌صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شوند تا از نظر قانونی معتبر باشند.
۴- آیا عدم پذیرش شروط ضمن عقد توسط یکی از طرفین، عقد را باطل می‌کند؟
خیر، عدم پذیرش شروط ضمن عقد توسط یکی از طرفین، عقد ازدواج را باطل نمی‌کند. اما در صورت عدم پذیرش، آن شروط برای طرفین الزام‌آور نخواهند بود و حقوق و تکالیف ناشی از آن‌ها ایجاد نمی‌گردد.
۵- آیا شروط ضمن عقد میتوانند حقوق مالی زن را تضمین کنند؟
بله، برخی از شروط ضمن عقد میتوانند حقوق مالی زن را تضمین کنند. برای مثال، شرط تنصیف اموال به این معناست که در صورت وقوع طلاق به درخواست مرد و بدون تقصیر زن، شوهر موظف است تا نصف دارایی‌هایی را که پس از ازدواج به دست آورده است، به زن منتقل کند.
۶- آیا شرط وکالت در طلاق به زن، به معنای انتقال کامل حق طلاق است؟
خیر، اعطای وکالت در طلاق به زن به این معناست که زن به‌عنوان وکیل شوهر، میتواند خود را طلاق دهد. این وکالت میتواند بلاعزل باشد و در صورتی که به صورت وکالت جامع و کامل بلاغزل با حق توکیل بغیر در دفتر اسناد رسمی ثبت شود زن میتواند از این حق استفاده کند.
۷- آیا شرط حق اشتغال زن در عقدنامه معتبر است؟
بله، زوجین میتوانند در عقدنامه شرط کنند که زن حق اشتغال به کار داشته باشد و شوهر موظف است در این زمینه با او همکاری کند. این شرط به زن اجازه می‌دهد تا در صورت مخالفت شوهر با اشتغال او، به استناد شرط ضمن عقد، حقوق خود را مطالبه کند.
۸- آیا شرط حق تحصیل زن در عقدنامه قابل درج است؟
بله، زوجین میتوانند در عقدنامه شرط کنند که زن حق ادامه تحصیل در هر مقطعی را داشته باشد و شوهر موظف به حمایت و همکاری در این زمینه باشد. این شرط به زن اطمینان می‌دهد که میتواند تحصیلات خود را بدون مانع ادامه دهد.
۹- آیا شرط حضانت فرزندان پس از طلاق در عقدنامه معتبر است؟
بله، زوجین میتوانند در عقدنامه توافق کنند که در صورت طلاق، حضانت فرزندان با یکی از والدین باشد. با این حال، دادگاه در نهایت با در نظر گرفتن مصلحت کودک، تصمیم‌گیری خواهد کرد و ممکن است شرط مذکور را تأیید یا رد کند.
۱۰- آیا مشاوره حقوقی پیش از ازدواج ضروری است؟
بله، مشاوره حقوقی پیش از ازدواج به زوجین کمک می‌کند تا از حقوق و تکالیف قانونی خود آگاه شوند و شروط ضمن عقد را به‌صورت دقیق و شفاف تنظیم کنند. این آگاهی میتواند از بروز بسیاری از مشکلات در آینده جلوگیری کند و به استحکام زندگی مشترک کمک شایانی نماید.
مشاوره حقوقی پیش از ازدواج به زوجین کمک می‌کند تا
از حقوق و تکالیف قانونی خود آگاه شوند.
شروط ضمن عقد را به‌صورت دقیق و شفاف تنظیم کنند.
از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کنند.
تعادل حقوقی میان زوجین را حفظ نمایند..
۱۱- شروط ضمن عقد ازدواج چیست؟
شروط ضمن عقد ازدواج، توافقاتی هستند که در هنگام عقد نکاح میان زوجین تنظیم و ثبت میشوند. این شروط میتوانند حقوق و تکالیف خاصی را برای هر یک از طرفین تعیین کنند و به حفظ تعادل در روابط زوجین کمک نمایند.
۱۲- آیا شروط ضمن عقد باید ثبت شوند؟
بله، شروط ضمن عقد باید در سند ازدواج یا دفاتر اسناد رسمی ثبت شوند تا دارای اعتبار قانونی باشند. شروطی که به‌صورت شفاهی توافق شده‌اند، ارزش حقوقی ندارند.البته برخی شروط مانند وکالت طلاق و یا وکالت گذرنامه در خصوص رضایت خروج از کشور باید در دفتر اسناد رسمی ثبت شود.
۱۳- آیا میتوان بعد از ازدواج شروطی به عقد اضافه کرد؟
بله، زوجین میتوانند پس از عقد ازدواج، شروط توافقی جدیدی را در دفاتر اسناد رسمی به عقد اضافه کنند. این شروط باید به‌صورت رسمی ثبت شوند و نباید با قوانین آمره یا نظم عمومی در تضاد باشند.
۱۴- آیا شرط تنصیف اموال برای همه ازدواج‌ها الزامی است؟
خیر، شرط تنصیف اموال تنها در صورتی اجرا میشود که زوجین آن را به‌عنوان یکی از شروط ضمن عقد انتخاب و امضاء کرده باشند. این شرط پیش‌فرض در سند ازدواج وجود دارد، اما زوجین باید به‌صورت مشخص آن را بپذیرند.
۱۵- آیا وکالت بلاعزل طلاق (حق طلاق) به معنای انتقال کامل حق طلاق به زن است؟
خیر، وکالت بلاعزل طلاق به معنای واگذاری حق طلاق به زن نیست، بلکه به زن اختیار می‌دهد تا به‌عنوان وکیل مرد، خود را مطلقه کند. این حق همچنان نیازمند طی مراحل قانونی و خذ گواهی عدم امکان سازش از دادگاه است.
۱۶- آیا میتوان شروطی را در عقدنامه اضافه کرد که مخالف قانون باشد؟
خیر، شروطی که خلاف قوانین آمره، نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشند، باطل هستند. برای مثال، شرطی مانند عدم تشکیل خانواده یا عدم تمکین زن، مخالف ماهیت ازدواج است و باطل خواهد بود.
۱۷- آیا شرط حق خروج از کشور در عقدنامه معتبر است؟
بله، شرط حق خروج از کشور یکی از شروط توافقی معتبر است. اگر این شرط در عقدنامه درج و امضاء شود، زن میتواند بدون نیاز به اجازه همسر، گذرنامه دریافت کرده و از کشور خارج شود.گرچه مراجع انتظامی و گذر نامه به ان توجه نمی کنند و زوجه را دچار چالش های بسیار می کنند که توصیه میشود به صورت یک وکالت بلاعزل در قالب وکالت گذرنامه از زوج دریافت شود.
این سؤالات و پاسخ‌ها میتوانند به زوجین در درک بهتر اهمیت شروط ضمن عقد ازدواج و نقش آن‌ها در زندگی مشترک کمک کنند.
امیدواریم مطالعه این نوشتار برایتان راهگشا بوده باشد در صورت نیاز به اطلاعات جامع تر با همکاران ما از طریق سایت در تماس باشید.
3 پاسخ
بسیار کاربردی سپاس
خیلی اطلاعات مفیدی درج شده بود، ممنون از شما
واقعا دید من رو خیلی بالا بردید فکر نمیکردم اینقدر میتونم درخواست داشته باشم